Çin, çox etnik və mədəni müxtəlifliyə malik bir ölkədir. Rəsmi olaraq 56 etnik qrupun mövcud olduğu bu ölkədə, “multikulturalizm” anlayışı müəyyən bir şəkildə tətbiq edilir. Lakin, Çində multikulturalizmin necə həyata keçirildiyi, qərb ölkələrindəki tətbiqlərdən fərqli olaraq, daha çox dövlətin güclü nəzarəti altında və milli birliyi qorumağa yönəlmişdir.
Çinin Etnik Müxtəlifliyi
Çin dünyanın ən böyük əhalisinə sahib olan ölkəsidir və burada Han Çinlilərindən başqa 55 etnik qrup yaşayır. Bu etnik qruplar arasında Uygurlar, Tibetlilər, Monqollar, Qırğızlar, Zhuanglar, və digər azlıq qrupları yer alır. Hər bir etnik qrup öz mədəniyyətini, dillərini və adət-ənənələrini qoruyur. Bununla yanaşı, Çin hökuməti, etnik qrupların birliyi və sosial harmoniya içində yaşaması üçün xüsusi siyasətlər həyata keçirir.
Çində Multikulturalizmin Tətbiqi
Çin hökumətinin əsas məqsədi, ölkə daxilində etnik və mədəni müxtəlifliyin qorunması ilə yanaşı, milli birliyi gücləndirməkdir. Çinin rəhbərliyi, mədəni müxtəlifliyi tanıyır, lakin bu müxtəlifliyin sosial harmoniyanı pozmaması və dövlətin tək bir milli kimliyini təhdid etməməsi üçün müəyyən qaydalar müəyyən edir.
Çin Kommunist Partiyası (ÇKP), multikulturalizmi mədəni sərvət kimi deyil, daha çox “etnik bərabərlik” və “sosial harmoniya” konseptləri ilə əlaqələndirir. Bu, etnik azlıqların öz mədəniyyətlərini yaşamaqlarına şərait yaratmaqla yanaşı, bir arada və harmoniya içində yaşamaları üçün dövlət tərəfindən nəzarət edilən bir siyasət deməkdir. Çində, etnik qruplara müxtəlif imkanlar tanınsa da, dövlətin siyasi və sosial strukturlarına uyğunlaşmaları gözlənilir.
Etnik Azlıqlar və Mədəni Hüquqlar
Çin, etnik azlıqların mədəni hüquqlarını müəyyən dərəcədə tanıyır. Məsələn, bu qrupların öz dillərində təhsil almaq, dini ibadət etmək və mədəni adətləri yaşamaq hüquqları vardır. Lakin, dövlətin birliyi və təhlükəsizliyi üçün bu hüquqlar müəyyən məhdudiyyətlərlə tənzimlənir. Məsələn, etnik azlıq qruplarının dini və mədəni fəaliyyətləri müvafiq dövlət siyasətləri ilə tənzimlənir və əksər hallarda bu fəaliyyətlər, dövlətin təhlükəsizliyi üçün təhlükə yaratmadığı təqdirdə sərbəstdir.
Tibet və Uygur məsələləri
Çin daxilindəki bəzi etnik qruplar, xüsusən Tibetlilər və Uygurlar, mədəni və dini hüquqlarını daha sərbəst şəkildə həyata keçirmək istəyirlər. Lakin bu qrupların özünəməxsus mədəniyyətlərini qorumaq və öz təmsilçiliklərini artırmaq cəhdləri, dövlətin birliyi üçün təhdid olaraq qiymətləndirilir. Xüsusilə, Tibetdə və Sincan Uygur Muxtar Rayonunda baş verən hadisələr, multikulturalizm anlayışının Çindəki mürəkkəb və təhrif edilmiş təcrübəsini göstərir.
Tibetlilər və Uygurların mədəniyyətlərinin təbliği, dövlət tərəfindən sıx nəzarət altına alınır. Bunun nəticəsi olaraq, bu bölgələrdəki etnik və dini münaqişələr, Çinin multikulturalizm siyasətinin ən çətin və mübahisəli tərəflərindən biridir.
Multikulturalizm və Sosial Harmoniya
Çində multikulturalizmin əsas məqsədi sosial harmoniya və milli birliyin qorunmasıdır. Çin hökuməti, müxtəlif etnik qrupların bir arada yaşamasını təşviq edərkən, bəzən müxtəlif mədəniyyətlərin təmsil olunması və azlıq qruplarının hüquqlarının təmin edilməsi məsələlərində məhdudiyyətlər qoyur.
Çin hökuməti, ölkə daxilindəki müxtəlif mədəniyyətləri təhlil edərək, multikulturalizmi sosial sabitlik və iqtisadi inkişafın təmini kimi qəbul edir. Bu siyasət, həm etnik azlıqların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması, həm də milli birliyin qorunması məqsədini daşıyır.
Çində multikulturalizm, qərb ölkələrindəki kimi tam sərbəst və müxtəlifliyə hörmətlə yanaşan bir modeldən fərqlidir. Çində, multikulturalizm daha çox dövlətin mərkəzi nəzarəti altında, etnik qrupların sosial harmoniya içində yaşaması və ümumi milli kimliyin qorunması məqsədilə tətbiq edilir. Etnik və mədəni müxtəliflik təqdir olunsa da, bu müxtəliflik, dövlətin güclü nəzarəti ilə məhdudlaşdırılır. Beləliklə, Çində multikulturalizm, sosial stabilliyi qorumağa və ölkənin müxtəlif etnik qruplarını bir arada yaşatmağı hədəfləyən bir siyasət olaraq özünü göstərir.
Zeyd Bağırzadə
