2-ci hissə
Türkiyə Mədəniyyət və Turzim Nazirliyinin dəvəti və nazirlik nəzdində fəaliyyət göstərən Türkiyə Turizm Tanıtım və İnkişaf Agentliyinin təşkilatçılığı ilə bu ölkədə işgüzar səfərdə olan jurnalistlər Ankarada yerləşən bir neçə tarixi muzeydə olublar. Busaat.az xəbər verir ki, jurnalistlər Ankara Dövlət Rəsm və Heykəl Muzeyi və Ankara Tarix və Etnoqrafiya Muzeyində işgüzar səfərdə olublar. Hər iki muzeyin Türkiyə tarixində özünəməxsus yeri var. İlk olaraq Ankara Etnoqrafiya Muzeyi haqqında məlumat verək.
Əvvəlcə xatırlatmaq istəyirəm ki, türk sənət nümunələrinin nümayiş etdirildiyi Ankara Tarix və Etnoqrafiya Muzeyi bir müddət Türkiyə Cümhüriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün uyuduğu məkan olub. Ankara Tarix və Etnoqrafiya Muzeyi Türkiyə Cümhuriyyətində yaradılan ilk dövlət muzeyidir. Əvvəllər Arxeoloji Muzey kimi istifadə olunması düşünülsə də, sonradan Rəsm və Heykəl Muzeyi olması ilə bağlı qərar verilib, rəsmi açılışından sonra isə indiki adını daşımağa başlayıb.
Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin nəzdində fəaliyyət göstərən muzeyin maraqlı tarixçəsi də var. Məkan həm muzey, həm də bir müddət Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün nəşinin saxlanıldığı muzey-mavzoley kimi fəaliyyət göstərib.
Muzeyin binası Ankaranın “Namazgah” adı ilə tanınan səmtindəki bir təpədə inşa edilib. Deyilənlərə görə, bu məkanda Qurtuluş savaşı dönəmində cümə namazları qılınarmış və ona görə də həmin məkan belə adlanıb. 1925-ci ildə İstanbul Muzeylər müdiriyyətinin rəhbəri Xəlil Ethemin rəhbərliyi altında muzey eksponatları toplamaq və satın almaq üzrə xüsusi komissiya qurulur. Satın alınan 1250 eksponat 1927-ci ildə inşası tamamlanan muzeydə nümayiş etdirilir. 15 aprel 1928-ci ildə buranı ziyarət edən Mustafa Kamal Atatürk onun muzey kimi fəaliyyət göstərməsi barədə göstəriş verir. Beləliklə, Türkiyə Cümhuriyyətinin ilk dövlət muzeyi kimi Ankara Tarix və Etnoqrafiya Muzeyi xalqın xidmətinə verilir. Bu gün də bu muzey Türkiyə vətəndaşlarının, ölkəyə gələn bütün turistlərin ən sevdiyi bir muzeylərdəndir.
İkimərtəbəli muzey binasının birinci mərtəbəsində ekspozisiya salonları, ikinci mərtəbəsində isə inzibati hissə yerləşir. Muzey girişdən sağ və sol istiqamətlərə ayrılır və irəlilədikcə böyük-kiçik salonlardan keçərək türk sənətkarlığının ən gözəl nümunələrini seyr etmək olur. Bələdçinin dediyindən bəlli olur ki, Etnoqrafiya Muzeyi Səlcuq dövləti zamanından günümüzə qədər ən gözəl türk sənət nümunələrinin nümayiş etdirildiyi məkandır. Muzey türk İslam dönəminə aid xalqın yaşayış tərzini əks etdirən etnoqrafik əsərlərlə zəngindir. Məsələn, Anadolunun toy adət-ənənəsi və müxtəlif şəhərlərinə aid geyimlər, türk əl sənəti, xalı və kilimlər, qəhvə mədəniyyəti və s. sərgiləndiyi salonlar muzeyin girişinin sağ tərəfindədir. Anadolunun müxtəlif bölgələrindən yığılmış xalq geyimləri, bəzək əşyaları, ayaqqabı nümunələri, Sivas bölgəsi qadın və kişi corabları, müxtəlif kisələr, dəsmallar, boğçalar, yataq örtükləri, gəlin paltarları ənənəvi türk sənətinin nümunələri kimi burada yer almaqdadır. Ən maraqlısı isə tematik qurulmuş ekspozisiyalardır. Məsələn, qəhvə dəmləmə və içilməsi mərasimində türk qəhvəsinin özəlliklərini əyani vasitələrlə görmək mümkündür. Başqa bir salonlarda isə xına qoyma mərasimi, toy mərasimi də cəlbedicidir.
Girişin sol tərəfindəki salonlarda isə çini və şüşə əşyalar, Osmanlı dövrü xəttatlıq sənəti nümunələri, Səlcuqilər və Bəyliklər dönəminə aid nadir ahşap (taxta) əl işləri sərgilənir. Anadolu misgərlik və metalişləmə sənətinin gözəl nümunələri arasında XV əsrdən qalma Məmlük qazanları, Osmanlı şərbət qazanları, ləyən, sini, qəhvə qabları, qayçıları və s. müxtəlif sənətkarlıq nümunələri yer alıb. Osmanlı zamanına aid yaylar, oxlar, çaxmaqlı tapançalar, tüfənglər, qılınc, yatağanlar və üzərinə Sultan II Mahmudun gerbi işlənmiş atlas parçalar da sərgilənən nümunələr arasındadır. Türk yazı sənətinin gözəl örnəkləri əks etdirən lövhələr də maraq doğurur.
Muzeyin maraqlı bölmələrindən biri də ağacişləmə sənəti nümunələrinin toplandığı məkandır. Rəngarəng əşyaların yer tutduğu salonlardan sonra sanki sakit bir məkana düşürsən. Belə ki, burda bütün əşyalar bir rəngdədir – tünd qəhvəyi. Türk ağacişləməsinin ən gözəl nümunələri, Səlcuq Sultanı III Keyhüsrevin taxtı (XIII əsr), Taşhur Paşa məscidi mehrabı (XII əsr), Çələbi Sultan mədrəsəsi qapısı (XV əsr) muzeyin əhəmiyyətli eksponatlarındandır.
Onu da qeyd edim ki, muzeydə həm də müasir standartlara cavab verən texnika da tətbiq olunub. Zalda qoyulmuş video-ekran vasitəsilə muzeyin tarixinə səyahət etmək mümkündür. Muzeydə xüsusilə Anadolu etnoqrafiya və folkloru, sənət tarixi ilə bağlı əsrləri ehtiva edən kitabxana da var. Muzey Ankaraya gələn turistlərin ən çox üz tutduğu məkanlardan biridir.
15 illik mavzoley missiyası
Qeyd etdiyimiz kimi, muzey həm də müəyyən müddət Atatürkün nəşinin saxlanıldığı məkan kimi fəaliyyət göstərib. Belə ki, Anıtqəbir hazır olana qədər, yəni 1938-1953-cü illər arasında, Atatürk müvəqqəti olaraq burada dəfn edilib. Onun nəşi 1953-cü ildə Anıtqəbirə aparılaraq dəfn ediləndən sonra da muzeyin bu hissəsi Atatürkə hörmət əlaməti olaraq simvolik qəbir şəklində qorunmaqdadır.
Bir sözlə, Tarix və Etnoqrafiya Muzeyi 15 il xatirə mavzoley missiyasını yerinə yetirib. Xarici ölkələrdən Türkiyəyə səfər edən dövlət başçıları, səfirlər, xaricdən gələn rəsmi heyətlərin və xalqın ziyarət yeri olub. Muzeydə aparılan mühüm dəyişikliklərdən sonra 1956-cı ildə məkan təkrar xalqın xidmətinə verilib.
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin 1-ci Milli Memarlıq Dövrünün ən möhtəşəm binalarından biri olan Ankara Dövlət Rəsm və Heykəltəraşlıq Muzeyinin tarixi binası və əsərləri üzərində apardığı hərtərəfli bərpa işləri 2019-cu ilin dekabrında başlayıb. Nazirliyin mütəxəssis heyəti və müxtəlif universitetlərin akademiklərinin iştirakı ilə aparılan təmir işləri nəticəsində 1927-1930-cu illər arasında Memarlar Arif Hikmet Koyunoğlu layihəsi ilə Türk Ocaqlarının Baş Qərargahı olaraq inşa edilən binanın misilsiz gözəlliyi ortaya çıxıb. Zəlzələ möhkəmləndirilməsinin aparıldığı binanın orijinal detalları ənənəvi bərpa texnikaları ilə qorunub saxlanılıb.
1980-ci ildən bəri vizual sənətlər sahəsində Türk sənət tarixinin ən qiymətli əsərlərinə ev sahibliyi edən muzeyin institusional kimliyi və texniki infrastrukturu müasir muzeologiyanın anlayışına uyğun olaraq yenidən qurulmuşdur. Muzey kolleksiyasındakı əsərlərin ətraflı məlumatları rəqəmsal hala gətirilmiş və hərtərəfli bir inventar işi ilə qeyd edilmişdir. Vəziyyət təhlili aparılmış bəzi işlər bərpa edildi və çərçivələri yenilənib. Bərpa işləri çərçivəsində qabaqcıl texnologiyaya, yanmaz xüsusiyyətə malik yeni nəsil ağıllı anbar sistemi ilə qorunub. Muzeylərin və əsərlərin davamlı izlənməsini təmin etmək üçün inkişaf etmiş bir kamera və siqnalizasiya sistemi qurulub.
Yenidən sənətsevərlərlə şedevrlər
Vizual sənət sahəsində son 150 illik Türk sənət tarixini qoruyan milli bir sərvət olan Ankara Dövlət Rəsm və Heykəl Muzeyinin sərgisi də yenilənib. Yeni sərginin kuratorluğunu Prof. Dr. Kıymet Giray edib. Osman Həmdi Bəydən Şeker Ahmet Paşa, İbrahim Çallıdan Bedri Rəhmi Eyüpoğluna qədər aparıcı rəssamlıq adlarının əvəzsiz 240 əsərinin sərgilənəcəyi Muzeydə ziyarətçilər türk rəsm və heykəltəraşlıq sənətinin “şah əsərlərini” yaxından görə və zövq ala biləcək, həmçinin vaxt sərf etmək imkanı qazanacaqlar. Kurator Prof. Dr. Kıymet Giray əsərin hekayələrini olduğu kimi muzey tarixini də yazdığı və sərgi ilə eyni adda daşıdığı “Şah əsərləri” adlı kitabına daxil edib.
Sənətsevərlər muzey və kolleksiya haqqında ətraflı məlumat əldə edə və hadisələri muzey üçün ilk dəfə yaradılan veb saytında (www.arhm.ktb.gov.tr) yaxından izləyə biləcəklər.
Xatırladaq ki, Dövlət Rəsm və Heykəl Muzeyi 28 dekabr 2020-ci ildə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın qatıldığı bir mərasimlə yenidən açılıb.
1-ci Milli Memarlıq Dövrünün ən möhtəşəm binalarından biri olan Ankara Dövlət Rəsm və Heykəltəraşlıq Muzeyi binası 1927-1930-cu illər arasında “Türk Ocaqları Qərargahı” olaraq inşa edilmişdir. 1926-cı ildə açılan yarışmada Atatürkün göstərişi ilə “Namazgâh təpəsi”ndə Etnoqrafiya Muzeyi inşa edən memar Arif Hikmet Koyunoğlunun layihəsi birinci olub və binanın inşasına başlanılıb. Beləliklə, Ankaranın mərkəzində yerləşən Təpənin silueti formalaşdırılıb.
Qazi Mustafa Kamal Atatürkün “Buradan ayrılmaq istəmirəm. Memar Arif Hikmet Koyunoğlunun şəxsən düzəltdiyi bəzəklərlə bəzədilmiş Türk Salonu, ənənəvi motivlərlə bəzədilmiş möhtəşəm konsert salonu və müasir metodlarla sərgilənən əvəzsiz əsərlər, “Eləyən əllər sayəsində” deyərək xatırladığı Ankara Dövlət Rəsm və Heykəl Muzeyi də bir çox prinsipə ev sahibliyi edir. Hazırlanmışdır”.
Birincilərin binası
1927-ci ildə Atatürkün Gənclərə müraciəti bu binada ilk dəfə oxunub.
1933-cü ildə Atatürk başçılığı altında bu binada ilk Türk Dili Konqresi keçirilib.
1933-cü ildə burada ilk dəfə 10-cu ildönümü yürüşü keçirilib.
İlk Türk Opera “Özsoy” 1934-cü ildə möhtəşəm konsert salonunda səhnəyə qoyulub.
Paytaxtda bir “Rəsm və Heykel Muzeyi”
Bina rəssamlıq və heykəltəraşlıq muzeyi kimi istifadə olunmaq üçün 1975-ci ilin dekabrında Rəssamlıq Sənəti Baş İdarəsinə rəsmi olaraq ayrılıb. O illərdə canlı olan binanın memarı Arif Hikmet Koyunoğlunun nəzarəti altında Memar Abdurrahman Hancının layihəsi ilə orijinal və yeni məqsədinə qovuşub. 2 aprel 1980-ci ildə bir mərasimlə bir muzey olaraq açılıb. Muzey, Asiya-Avropa İncəsənət Bienali, milli-beynəlxalq sərgi təşkilatları, müxtəlif simpoziumlar, görüşlər, konfranslar və konsertlər kimi fəaliyyətlərlə Ankaranın mədəniyyət və sənət səhnəsinə yeni bir rəng və dinamizm gətirib.
Kolleksiya haqqında
Muzey binası 1976-cı ildə Milli Təhsil Nazirliyindən dörd qiymətli rəsm – Osman Həmdi Bəyin “Silah taciri”, V.Vereşchaginin “Teymurun Türbəsində”, Zonaronun “Gənc Qız Portreti”, Emel Cimcoz (Korutürk) ‘ilə inşa edilmişdir. “Türk Uşağının Atatürkə Təşəkkür Günü”. Bu əsərlər muzey kolleksiyasının ilk parçaları kimi qeyd edilib.
Bu gün Ankara Rəsm və Heykəltəraşlıq Muzeyi, 3 min 629 əsəri ilə Türk rəsm sənətinin ən əhəmiyyətli kolleksiyalarından birinə ev sahibliyi edir.
19-cu əsrin sonlarında görmə sənətləri ilə toplanan kolleksiya, bu günə qədər Türkiyədəki dəyişən sənət anlayışına və müəyyən bir tarixi dövrə şahid olmaq imkanı verir.
Ankara Dövlət Rəsm və Heykəl Muzeyinin vizual sənət kolleksiyası baxımından bir əsrdən çox tarixin ən əhəmiyyətli arxivlərindən biri olan Türkiyə Dövlət Rəsm və Heykəl Sərgilərində mükafatlandırılan əsərlər dövlət qurum və təşkilatlarından köçürmə, satın alma və ianə yolu ilə yaradılıb. Kolleksiya Rəsm, heykəltəraşlıq, keramika, orijinal çap, türk dekorativ sənəti və fotoqrafiyasından ibarətdir.
Bir sözlə ölkəyə gələn turistlər ilk olaraq yollarını Ankarada yerləşən bu muzeylərə salırlar. Türk tarixinin sənətinin bütün nümünələrinin toplandığı bu muzeylər, əslində ölkənin tarixidir desək yanılmarıq. Yolunuz Türkiyəyə düşsə, mütləq bu iki tarixi muzeyi ziyarət edin.
#GoTürkiye
#OnlyInTürkiye
#ReTurkey
#SafeTourism
#ReadyAndSafeTürkiye
#SafeTourismTürkiye
Ardı var…
Emin Fərzəliyev / ANKARA
